Rustige ochtendroutines voor ouders met jonge kinderen

De vakantie is weer voorbij en sinds maandag is de ochtendspits weer gestart. Opstaan, aankleden, brood smeren en iedereen klaar maken om de deur uit te gaan. Ochtenden kunnen hectisch zijn in elk gezin.

Voor alle ouders met kinderen is de ochtend een uitdaging. Want de prikkels, de verwachtingen, tijdsdruk het heeft regelmatig geen een positieve uitwerking op de gemoedstoestand van iedereen in het gezin. Een goede ochtendroutine kan echter het verschil maken tussen een stressvolle start en een kalme, positieve dag. In deze blog geef ik je een aantal praktische tips, hulpmiddelen en inzichten om rustige ochtenden te creëren. En dat begint allemaal met het begrijpen van het belang van routines en visuele ondersteuning.

Het belang van routines

Als moeder van een autistische zoon weet ik dat routines de sleutel zijn tot meer rust in de ochtend. Maar niet alleen voor kinderen met autisme geldt dit. Alle kinderen gedijen goed bij voorspelbaarheid en structuur. Routines bieden hen een gevoel van veiligheid en controle in een wereld die soms overweldigend kan zijn. Een goed opgezette ochtendroutine geeft duidelijkheid en helpt prikkels te verminderen. Voorspelbaarheid vergroot de zelfstandigheid van je kind, de mogelijkheid om stappen zelf te doorlopen en daarmee oplopende emoties te voorkomen.

Visuele hulpmiddelen zoals pictogrammen kunnen hierbij een enorme steun zijn. Ze maken abstracte taken concreet en geven kinderen een duidelijk overzicht van wat er van hen verwacht wordt. Het gebruik van pictogrammen kan niet alleen stress verminderen, maar ook zelfstandigheid bevorderen. Door minder taal te gebruiken en meer te vertrouwen op visuele instructies door middel van pictogrammen of dagritmekaarten verminder je de input van prikkels. Want dat is wel de neiging die wij als ouders hebben. Meer taal toevoegen. “Pak je schoenen.” Geen reactie? “Ga je schoenen aantrekken.” Geen reactie? “Schiet nou eens op.” Veranderende instructies, nieuwe informatie om te verwerken. De kans dat de taak wordt uitgevoerd wordt hiermee echter niet vergroot. En het zal je verbazen hoe jong kinderen al heel goed begrijpen wat plaatjes betekenen. Een afbeelding is statisch. Het is zoals het is en verandert niet iedere keer.

Tips voor een rustige ochtendroutine

Bereid zoveel mogelijk de avond van tevoren voor
Een rustige ochtend begint de avond ervoor. Bereid de ochtend voor jezelf voor. Welke tijd sta je zelf op zodat je voldoende tijd hebt? En wat zijn de stappen die jij zelf als ouder doorloopt? Waar mogelijk leg kleding klaar, pak lunchboxes in en verzamel schoolspullen voor je kind(eren). Dit voorkomt haastige beslissingen en maakt de ochtend voorspelbaarder. Juist ook voor jezelf.

Gebruik een visueel schema
Maak een visueel schema met pictogrammen of foto’s van de verschillende stappen in de ochtendroutine. Bijvoorbeeld: opstaan, tanden poetsen, aankleden, ontbijten, en tas pakken. Hang het schema op een zichtbare plek, zoals de keuken of kinderkamer. Als je een schema maakt bedenk dan goed welke stappen er zijn. Ook de meest voor de hand liggende stappen kunnen precies het missende puzzelstukje zijn in de ochtend. Net als de volgorde van handelingen. Vind jouw kind het aankleden bijvoorbeeld heel vervelend, probeer dan eens te bedenken wat voor die weerstand zorgt. Want kan je je voorstellen dat het verwarrend kan zijn als je de ene dag begint met haantrekken van de sokken en de andere dag eerst het schone ondergoed? En als mama het ook nog eens anders doet dan papa? Niet alles wat jij als voorspelbaar bestempeld is voor je kind eveneens te voorspellen.

Werk met tijdsblokken
Deel de ochtend op in overzichtelijke tijdsblokken en gebruik eventueel een kookwekker of visuele timer zoals een Time Timer (ook beschikbaar als app). Dit helpt kinderen om de tijd beter te begrijpen en geeft een gevoel van controle.

Creëer een rustgevende omgeving
Zorg dat de ochtend begint in een kalme sfeer. Zet zachte muziek op, gebruik gedimde lichten en vermijd harde geluiden of chaos. Een rustige start kan de stemming van iedereen verbeteren. Een opgeruimde woonkamer is hier ook onderdeel van. Ruim ’s avonds voordat je het licht uitdraait alles op en zorg dat speelgoed waar even niet vóór schooltijd mee gespeeld gaat worden buiten bereik staat.

Houd de stappen kort en duidelijk
Zoals eerder als genoemd; hou het simpel. Breek taken op in kleine, beheersbare stappen. In plaats van “kleed je aan”, kun je zeggen: “Trek je sokken aan,” gevolgd door: “Doe je broek aan.” Dit maakt de taak minder overweldigend. Duidelijkheid is daarin ook een belangrijke factor, want onderweg naar de gang om je jas te pakken kom je altijd afleidingen tegen. Als je verwachtingen hebt van je kind en deze lukken vraag je dan altijd af of je opdracht of vraag wel kort en duidelijk genoeg is.

Geef positieve bekrachtiging
Complimenteer je kind voor elke voltooide stap. Richt het compliment op het gedrag wat je ziet. Benoem bijvoorbeeld dat je trots bent omdat je kind zelf zijn sokken heeft aangetrokken in plaats van alleen maar goed gedaan te zeggen. Dit motiveert hen om door te gaan en versterkt gewenst gedrag.

Houd rekening met sensorische behoeften
Kinderen met autisme, hoogsensitviteit of prikkelverwerkingstoornis hebben vaak unieke sensorische behoeften. Zorg dat hun kleding comfortabel is, het ontbijt etenswaren bevat dat ze prettig vinden, en dat er ruimte is om even te ‘ontprikkelen’ als dat nodig is.

Hulpmiddelen die kunnen helpen

Pictogrammen en visuele schema’s: Beschikbaar online via bijvoorbeeld sclera.be of zoals magneten van easyauti.nl. Maak zelf schema’s via apps zoals Canva of Boardmaker.

Visuele timers: Zoals een Time Timer, die de tijd zichtbaar maakt. Je kan een app downloaden op je telefoon of een fysieke versie aanschaffen.

Plannerbord: Speciaal ontworpen voor kinderen, zoals de digitale versie van Choiceworks of de herbruikbare familieplanner van Greenstory om op te hangen.

Sensorische hulpmiddelen: Zoals een verzwaringsdeken voor een kalme start of sensorische speelgoed zoals een bijtketting voor regulatie.

Een positieve mindset voor elke ochtend

Het implementeren van een ochtendroutine vergt geduld en aanpassing. Niet elke ochtend zal perfect verlopen, en dat is oké. Het belangrijkste is om flexibel te blijven en te focussen op wat wel goed gaat. Elke kleine verbetering is een stap vooruit.

Met een gestructureerde aanpak, visuele ondersteuning en een positieve instelling kun je ochtenden omtoveren van een stressvol moment naar een waardevolle start van de dag. Zo geef je niet alleen je kind, maar ook jezelf de ruimte om rustig en met vertrouwen de dag te beginnen.

Heb je eigen tips of ervaringen met ochtendroutines die je wilt delen? Vertel jouw ultieme tip in een reactie hieronder!